مشروح سخنان دبیر کل حزب الله لبنان 

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما‏، دبیر کل حزب الله لبنان ماه مبارک رمضان را فرصتی برای تمرین صبر و استقامت دانست و از صبر به عنوان عاملی برای بهروزی و پیروزی در تمام مراحل زندگی، به ویژه عامل انگیزشی برای عبور از سختی هایی یاد کرد که امروزه به دلیل فراگیر شدن ویروس کرونا، دامنگیر خانواده ها شده است.
به گزارش شبکه تلویزیونی المنار، سید حسن نصر الله دبیر کل حزب الله لبنان در سخنانی که در استقبال از ماه مبارک رمضان ایراد کرد، گفت: آغاز ماه مبارک رمضان را به همه مسلمانان تبریک می گویم. امشب درباره ماه مبارک رمضان و چگونگی استقبال و اعمال این ماه مبارک صحبت می کنم.
اوضاع سیاسی لبنان، منطقه و جهان مهم است اما اگر نیاز به اظهارنظر در این باره بود در روز های آتی در این باره صحبت خواهیم کرد اما امشب با توجه به اهمیت و قداست این مناسبت (ماه مبارک رمضان) من به این موضوع خواهم پرداخت.
عنوان اولی که به آن خواهم پرداخت ارزش ماه مبارک رمضان است. ارزش ماه مبارک رمضان اهمیت زیادی دارد. برای اینکه به استقبال ماه مبارک رمضان برویم ما باید ارزش این ماه مبارک را درک کنیم.
پیامبر گرامی (ص) به ارزش ماه مبارک اشاره کرده اند. در خطبه ای نقل شده از پیامبر گرامی (ص)، ایشان در استقبال از ماه مبارک رمضان توصیفی را بیان فرمودند که من بخشی از آن را به همراه برخی از روایات مرتبط با ماه مبارک که به استقبال آن می رویم، بیان می کنم.
پیامبر گرامی (ص) در آغاز این خطبه فرمودند: ای مردم، ماه خدا به سوی شما می آید. بنابراین اولین صفتی که برای ماه مبارک بیان شده ماه خداست. همه زمان ها از آن خداوند است، همه ماه ها و شب و روزها از آن خداوند است اما این ماه دارای ویژگی هایی است که خداوند آن را ماه خود نسبت داده است. این نشان دهنده کرامت، قداست، فضل، برکت و اهمیت این ماه است. چرا ماه خداوند برای شما می آید؟ به خاطر برکت، رحمت و مغفرت است. ماهی که بهترین ماه نام گذاری شده است ماهی که روزهای آن بهترین روزها و شب های آن بهترین شب ها و ساعت های آن بهترین ساعت هاست. این بخش از خطبه واضح است و نیازی به توضیح ندارد.
و ماهی که ما شما را به میهمانی خداوند دعوت می کنیم. این ماه، ماه میهمانی خداوند است. پروردگار متعال شما را دعوت می کند که به میهمانی او بروید و شما را جز میهمانان خود قرار داده است. در این ماه شما به عنوان میهمان پروردگار متعال هستید. شما به کرامت و تقرب به خداوند متعال می رسید. نفس های شما در این ماه تسبیح گوی خداوند متعال است. این مساله ای طبیعی است که شما چه در زمان بیداری و خواب نفس می کشید. طی 30 روز هر چقدر که نفس می کشید در نامه اعمال شما، تسبیح خداوند متعال ثبت می گردد. غیر از ماه مبارک رمضان این گونه نیست و این ویژگی های ماه مبارک رمضان است.
نفس های شما در این ماه تسبیح خداوند و خواب شما عبادت است. خواب در غیر از ماه مبارک رمضان خواب است و جزء اعمال مباح است اما خواب در ماه مبارک رمضان عبادت حساب می شود.
اعمال شما در این ماه قبول درگاه حق قرار می گیرد و دعای شما در این ماه مستجاب می شود.
خداوند متعال هنگامی که از ماه مبارک رمضان سخن می گوید ماه رمضان ماهی است که کتاب جاویدان قرآن کریم در آن ماه نازل شده است. (شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان) این ماه مبارک رمضان است. خداوند روزه گرفتن را در این ماه قرار داده است و از ما خواسته است که در این ماه روزه بگیریم.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان باز می شود و این درها تا آخرین شب ماه رمضان باز است.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: اگر مردم می دانستند که چه چیزی در ماه رمضان است، می خواستند که ماه رمضان یک سال باشد. یعنی اینکه اگر مردم کرامت، قداست، رحمت، خیر و برکت آن برای دنیا و آخرت و ارزش آن را در نزد خداوند متعال می دانستند، آرزو می کردند که این ماه برای یک سال ادامه داشته باشد.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: ای مردم این ماه برای شما واقع شده است. این ماه سرور همه ماه هاست. این ماه را برترین و سرور همه ماه ها خوانده است.
از ویژگی های ماه رمضان، این است که در این ماه شبی است که از هزار ماه بهتر است. در این ماه درهای جهنم بسته و درهای بهشت باز می شود. هر که این ماه را درک کند، آمرزیده می شود و هرکس درک نکند آمرزیده نمی شود. این ماه، ماه آمرزش است. این ماه برکات زیادی دارد هر کسی نتواند در این ماه آمرزیده شود، دیگری کارش تمام است. یعنی اینکه اگر در این ماه نتواند آمرزیده شود، نمی تواند آمرزیده شود.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: ماه بزرگی پیش روی شماست ماهی که در آن شبی است. در آن متن گفتند شبی که ارزش آن به اندازه هزار ماه است. در این متن می گوید عمل در این ماه بهتر از عمل در هزار ماه است. یعنی نماز، دعا، صدقه، صله رحم، حسن خلق در آن و همه اعمال خیر در آن ارزشش از همه اعمالی که می توان آن را در هزار ماه انجام داد، بیشتر است.
رمضان ماهی است که آغاز آن رحمت و وسط آن مغفرت و پایان آن رهایی از آتش (جهنم) است. بنابراین این ماه رهایی از آتش است.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: در ماه رمضان درهای جهنم بسته می شود و درهای بهشت باز می شود و شیاطین به بند کشیده می شوند.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: وقتی که ماه رمضان می آمد پیامبر (ص) می فرمودند از چه (ماهی) استقبال می کنیم. این را سه مرتبه بیان می کردند این نشان دهنده عظمت این ماه مبارک است. امروز ما هرچه قدر صحبت کنیم تنها می توانیم بخش کوچکی از ارزش و عظمت این ماه بزرگ را بیان کنیم.
در روز قیامت که حقایق آشکار می شود ما عظمت، ارزش و برکت را درک خواهیم کرد و آن زمان می دانیم که چه چیزی را از دست داده ایم. بنابراین این موضوع از مصادیق حسرت در روز قیامت است. کسانی که در بهشت هستند حسرت این ماه را می خورند حتی کسانی که در بهشت هستند نیز حسرت این ماه را می خورند که می توانستند بیشتر از این ماه بهره ببرند. همه این حسرت ها بخاطر عدم شناخت از این ماه است.
این ماه، ماه معرفت و برکت است. از ویژگی های دیگر این ماه مبارک وجود شب قدر در این ماه است. شبی که فضیلت و کرامت بالایی دارد.
از مهمترین ویژگی های ماه مبارک رمضان افزایش پاداش اعمال (حسنه) است. در این باره متون زیادی آمده است اما به ذکر دو مثال در این باره اکتفا می کنم.
مثال اول در این باره نماز خواندن در این ماه است چه این نماز واجب باشد یا مستحب.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: هرکس در این ماه نماز مستحب بخواند از آتش جهنم در امان خواهد ماند. هر نماز مستحبی و نافله ای که در این ماه خوانده شود این اجر و پاداش را دارد، در غیر از ماه مبارک رمضان این ثواب برای نماز مستحبی و نافله نوشته نشده است اما در این ماه اگر کسی نماز نافله و مستحبی بخواند از آتش جهنم در امان خواهد ماند.
اما در مورد نماز واجب که باید خوانده شود و کسی که در این ماه یک رکعت نماز واجب بخواند ثواب هفتاد رکعت در غیر ماه مبارک رمضان را می برد. این مثالی برای افزوده شدن پاداش ها در ماه مبارک رمضان است. این افزایش پاداش درباره همه اعمال صالح در ماه مبارک رمضان صدق می کند.
مثال دیگر درباره ثواب و پاداش قرائت قرآن است. مردم بعضا بخاطر مشغله هایی که دارند آنچنان که مطلوب است قرآن نمی خوانند و وقت کافی برای تلاوت قرآن نمی گذارند اما اکنون مردم در قرنطینه هستند و این زمان را دارند که در سطح مطلوب قرآن بخوانند.
از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: هر کسی در این ماه یک آیه از قرآن کریم را تلاوت کند، پاداش آن به اندازه کسی است که در غیر از ماه مبارک رمضان قرآن را ختم کند.
قرآن چند آیه دارد شما اگر یک آیه بخوانید ثواب آن اندازه خواندن همه آیات قران در غیر ماه مبارک رمضان است یعنی شما با خواندن یک آیه ثواب ختم کردن قرآن را دریافت کرده اید.
بنابراین در ماه مبارک رمضان فرصت بسیار خوبی برای ما فراهم می شود. اگر خداوند متعال به ما طول عمر دهد و بتوانیم ماه مبارک رمضان را درک کنیم می توانیم از نعمات و برکات این ماه مبارک بهره مند شویم.
بنابراین باید از این ماه مبارک نهایت استفاده را چه برای این دنیا و چه برای آخرت ببریم.
در این عنوان خواستم برای کسانی که قبلا نشنیده اند و اطلاع نداشتند برخی از متون و روایات مرتبط با ارزش ماه مبارک را بیان کنم. درباره عظمت و ارزش ماه مبارک سخنان زیادی است اما به همین مقدار اکتفا می کنیم. و ان شالله با توجه به ارزش و عظمت این ماه بتوانیم از همه لحظات این ماه مبارک نهایت استفاده را ببریم.
دومین عنوان، به روزه ماه مبارک رمضان مرتبط است، روزه در این ماه از فرائض اساسی است به گونه ای که دو عنوان یعنی روزه و ماه رمضان گویا با هم یکی شده اند. ویژگی ماه مبارک رمضان، وجوب روزه است، روزه در شریعت اسلام یکی از بزرگ ترین عبادات است، حتی در ادبیات ما و مستند به آیات، روایات و فتاوای شرعی، روزه یکی از عبادات اصلی است. در اشاره ای گذرا به موضوع روزه، تلاش این است که این موضوع را از جنبه متفاوتی بررسی کنیم، گاهی اینگونه می گوییم که خداوند متعال روزه را بر ما واجب کرد، اما آنچه باید درباره روزه بدانیم این است که این عبادت در درجه اول، عنایت الهی است و بر اساس برخی روایات وقتی خداوند به ما فرمان می دهد در ماه مبارک رمضان روزه بگیرید در واقع به ما لطف و اکرام کرده است، یعنی با این عبادت خاص، به ما شرافت و بزرگی داده است. این عبادت در پیشگاه خداوند متعال جایگاه رفیعی دارد، مثلا در برخی روایات از رسول الله (ص) آمده است، خداوند فرموده است روزه برای من است و این من هستم که بدان پاداش می دهم. خداوند در میان همه اعمال و عبادات، روزه را برگزید و این نشان از کرامت بیش از حد این عبادت است. وقتی خداوند روزه ماه مبارک رمضان را بر ما واجب کرد، باید بدانیم در گام اول وجوب برخاسته از مصلحت و منفعت بنده است نه آنکه مصلحت خدا در آن باشد چرا که خداوند غنی و بی نیاز است و نیاز به عبادات ما ندارد، این عبادات، برای ماست، در نتیجه خداوند متعال وقتی به یک امر واجب، ویژگی خاصی می دهد به این دلیل است که ادای آن واجب را منفعتی عظیم برای انسان می داند. این منفعت هم برای آخرت انسان، یعنی رسیدن به اجر و پاداش در قیامت و هم برای دنیای انسان، یعنی در زندگی و در برخوردهای اجتماعی متصور است به همین منظور در حکمت و فواید روزه می خوانیم، (صوموا تصحوا) روزه بگیرید تا سالم بمانید، موضوع بر سر سلامتی و ارتباط روزه به سلامت سیستم دفاعی بدن انسان است- (با لبخند) این روزها کسانی که نظام دفاعی سالمی دارند در برابر کرونا به ویژگی بزرگی مجهزند- تمامی اکتشافات علمی و پزشکی اخیر بر اهمیت روزه تاکید دارد. اخیرا از محتوای یک گزارش علمی مطلع شدم که در آن درباره فواید روزه گرفتن سه روز پیاپی در هر ماه سخن به میان آمده بود، البته چنین توصیه ای از مستحبات است. این روند در بهبود کار سلولها، جریان خون وسلامتی جسم مفید است و سلامتی جسم هم موجب تقویت سیستم دفاعی می شود به همین منظور روزه در شریعت نبوی(ص) به روزه واجب ماه رمضان و روزه های مستحب و مستحب موکد تقسیم می شود، روزه های مستحب در غیر ماه مبارک رمضان و دست کم سه روز از هر ماه می تواند باشد. در توصیه های پزشکی به برکت و آثار روزه بر سلامت جسمی و روانی انسان تاکید شده است اما یکی از مسائل مهمی که از برکات روزه است تمرین سالانه ای است که به انسان صبر و پایداری عطا می کند، صبر در زندگی روزمره انسان بسیار مهم است به همین منظور در باب روایاتی که به صبر توصیه کردند مباحث بسیاری مطرح شده است. صبر را برای ایمان به منزله سر برای بدن تشبیه کرده اند، در عبادت به درگاه الهی باید صبور بود، برای داشتن زندگی پاک باید صبر داشت، می خواهی از فقر به غنا برسی باید صبر پیشه کنی، اگر بخواهی در فقر زندگی کنی باید صبور باشی، اگر بخواهی در کنار مردم زندگی کنی ، با سختی های زندگی، مداخله های مردم و احساسات آنان کنار بیایی باید صبور باشی، در میادین نبرد اعم از فرماندهان و دیگر نیروها باید صابر باشند به همین منظور است که وقتی در آیات قران به پیروزی اشاره می شود پیروزی ها به صبر ارتباط داده می شود نه آنکه تنها به ایمان ارتباط داده شود، پیروزی نتیجه ایمان و صبر است. صبر است که موجب پایداری در میدان می شود و کسی که در داشتن صبر ضعیف است محکوم به شکست است.
امروز در رویارویی با کرونا که نبردی واجب و از سر وظیفه است و نمی توان آن را اختیاری خواند و گفت، نه به توصیه ها عمل می کنم و نه دیگران را بدان توصیه می کنم، نکته ای که نباید از آن غافل باشیم این است که پایبندی به تدابیر اندیشیده شده برای مقابله با کرونا، واجب است تا خود، خانواده و دیگران را با خطر مواجه نکنید، این تدابیر تنها توصیه های بهداشتی نیستند بلکه بی توجهی به آن می تواند سبب مرگ بسیاری از افراد شود. به عنوان مثال به اوضاع لبنان اشاره می کنیم، تدابیر دولت و پیگیری های جدی این تدابیر و پایبندی قابل توجه طیف های مختلف مردم به این تدابیر موجب شده است تا امروز شرایط ما در قیاس با بسیاری از کشورهای جهان بهتر باشد. وقتی به فهرست کرونایی مراجعه می کنیم لبنان در ته فهرست جای دارد و این اتفاق بسیار خوبی است .دلیل این اتفاق هم پایبندی بسیاری از مردم به توصیه هاست، البته با گذشت زمان ممکن است برخی کمی بی توجه شوند اما باید متذکر شد که همچنان باید به توصیه ها پایبند بودم چون خطر همچنان پابرجاست. شرایط امروز برخی کشورها گواه خوبی است، کشورهایی محدودیت های اعمال شده را کاهش دادند اما آمار رو به کاهش مبتلایان و مرگ و میر در این کشورها بار دیگر روند صعودی گرفت. در لبنان تدابیری که اندیشیده شد موفقیت های بزرگی داشت و دلیل این موفقیت هم پایبندی به توصیه ها بود. همه می دانیم پایبندی به توصیه ها و تدابیر هم نتیجه صبر است. در خانه ماندن و بیرون نیامدن، تحمل مشکلات معیشتی به ویژه برای آنانی که در خورد و خوراک نیازمندند دشوار است اما با صبر است که می توان بر کرونا پیروز شد، با صبر می توان بر دشمن اسرائیلی پیروز شد، با صبر می توان بر مشکلات داخلی فائق آمد، روزه ماه مبارک رمضان یکی از ویژگی هایش تمرین سالانه برای صبر است، یعنی در طول سال یک ماه سال را برای در پیش گرفتن صبر تمرین می کنیم تا درک کنیم چگونه بر گرسنگی، تشنگی، سختی ها و ترک مبطلات فائق آییم، همین تمرین، به انسان قدرت، پایداری و اراده می دهد. صبر به معنی تسلیم شدن و سرفرود آوردن نیست بلکه به معنی تحمل کردن است، به معنی با پایداری به رویارویی با فشارها برخاستن است، به معنی پرهیز از خشم و غضب و آموختن خویشتنداری است، به همین دلیل روزه تمرین سالانه برای درک صبر و صبر هم کلید همه چیز است، کلید گشایش و کلید پیروزی است. قرآن همواره در آیات مرتبط به مومنان از صفاتی چون صبر بر شدائد و سختی ها یاد می کند و در بیان ویژگی مومنان، آنان را توصیه کنندگان به صبر بر می شمرد همانگونه که توصیه کنندگان به حقیقت می خواند. علاوه بر این اصل روزه، اعم از روزه در ماه رمضان که جایگاه بلندی دارد یا در ماههای دیگر سال، ثواب، اجر و جایگاه دارد و موجب تقرب به خدا می شود پس جایز نیست انسان در برخورد با این عبادت سهل انگاری کند.
رسول خدا(ص) می فرماید، خدواند فرموده است تمام اعمال فرزندان آدم برای اوست مگر روزه که برای من است و بدان پاداش می دهم.
اینجا مقصود از روزه تنها روزه ماه رمضان نیست، روزه به صورت مطلق چنین ویژگی ای دارد.
پیامبر(ص) می فرمایند، روزه سپر آتش است. احادیث مشابه زیادی در این زمینه روایت شده است که در آنها آمده است روزه انسان را از آتش جهنم باز می دارد.
از امیرالمومنین(ع) نقل شده است که می فرمایند، خواب روزه دار عبادت است ، سکوتش تسبیح، دعایش مستجاب، اعمالش دو برابراست.
در این روایت مقصود از روزه اعم از روزه ماه رمضان یا ماههای دیگر است. یعنی هر اقدام نیکو اعم از نماز خواندن، قرائت قرآن، پرداخت صدقه یا هر کار نیکوی دیگر از روزه دار، مضاعف محاسبه می شود.
در ادامه روایت آمده است، خواسته روزه دار در زمان افطارش، رد نمی شود. یعنی زمان افطار و پایان عبادت روزه، درهای آسمان به روی روزه دار گشوده می شود و این زمان، زمان قبولی دعای او از سوی خداوند سبحان است و خداوند در چنین لحظاتی بنده روزه دارش را اکرام می کند.
اهمیت به روزه، باید اساس و بنیان کار باشد تا موجب نشود این فرصت سالانه از دست برود، برخی بیماری دارند، برخی کارهای خاصی دارند، برخی سفر می روند، اما توصیه این است که اگر سفر خاصی در پیش دارید یا برای کار خاصی مجبور به سفر رفتن هستید، سفر را به تاخیر بیندازید و اولویت اصلی را به روزه گرفتن بدهید زیرا روزه و عبادت در ماه مبارک رمضان ویژگی های والایی دارد.
به این نکته توجه داشته باشیم که برخی ممکن است محاسبات اشتباهی داشته باشند، مثلا به مستحبات در ماههای شعبان، رجب یا مناسبت های دیگر اهمیت دهند و با جدیت بیشتری پیگیر آن باشند، این کار اشتباه است، واجبات مهم تر از مستحبات است، روزه ماه رمضان از روزه در هر ماه دیگر مهم تر است. نماز واجب از هر نوع نماز مستحبی حتی نافله شب که مستحب موکد است مهم تر است. روزه ماه مبارک رمضان و نمازهای یومیه به دلیل اهمیت بالایی که دارند، به دلیل منافع اخروی و دنیوی که برای انسان دارند بر انسان واجب شده اند. اما مستحبات که بر اساس روایات مشروعیت یافته اند مکمل و متمم واجبات و فرائضند. پس ما در برابر خود، فریضه روزه و عبادت الهی بزرگ را در پیش داریم و باید با چنین رویکرد و روحیه ای بدان نزدیک شویم.
در هفته های اخیر، در برخی کشورها موجی از استفتاءات به راه افتاد و حتی شاید در این کار مقصود و هدفی نهفته باشد، گفته اند در دوران کرونا، روزه بگیریم یا نه؟ زیرا پزشکان می گویند ممکن است روزه بر سیستم دفاعی بدن تاثیر منفی بگذارد در نتیجه می تواند خطرناک باشد. من در برخی سئوالها یا در مواردی در احوال کسانی که در پشت پرده چنین سئوالاتی قرار دارند دیده ام که گویا تلاش می کنند از مراجع دینی فتوایی بگیرند که امسال، یعنی سال 2020 میلادی، به دلیل شیوع کرونا سالی بدون وجوب روزه داشته باشند اما تا به الان هیچ مرجعی چنین فتوایی صادر نکرده است به این دلیل که روزه ماه مبارک رمضان، از بزرگ ترین واجبات دینی است به و فتاوی مراجع هم تاکید بر روزه و روزه داری است. اما موضوع کرونا می تواند مشمول استثناءاتی باشد که درباره برخی بیماری ها وجود دارد یا می تواند مشمول موردی شود که از آن با عنوان سختی و مشقت شدید یاد می شود. البته این موارد، فردی و شخصی است، در چنین مواردی شخص می تواند به مرجع مراجعه کند و به دلیل مبتلا بودن به کرونا، داشتن عوارض کرونا، درک خطر حقیقی ابتلای به کرونا و ... خواستار فتوایی شود اما فضای عمومی ارتباطی به شرایط کرونایی ندارد. در موارد فردی، افرادی هستند که به فتاوا پایبندند و شرایط خود را نیز می دانند، اینها می توانند به پزشک معتمد و مومن مراجعه کنند و پس از آن تصمیم گیری کنند. اینکه به صورت کلی در پی روزه خواری باشیم نوعی سبک شمردن فریضه بزرگ الهی است. حتی آنانی که به هر دلیل معذور از روزه گرفتن هستند مثلا بیمارند یا در سفر به سر می برند، نباید تجاهر به روزه خواری کنند. آنکه در مقابل چشم مردم روزه خواری می کند باید بداند ماه روزه و ماه رمضان حرمت و جایگاهی دارد و همگان باید حرمت آن را حفظ کنند.
پس عنوان دوم ما روزه و استقبال از این عبادت بود، استقبال از آن به این دلیل که فریضه ای الهی و بزرگ است که خداوند با آن در پی تکریم و نکوداشت ماست ضمن اینکه این فریضه در نزد خدا پاداش بزرگی دارد و ما نیز باید از این فرصت استفاده کنیم و به خداوند تقرب بجوییم ضمن اینکه باید از فواید اخروی و دنیوی روزه بهره مند شویم. در هر حال روزه و ماه رمضان در حدی از ارزش جای دارند که اگر بدانید در چه شرایطی قرار گرفته اید آرزو می کنید همه ماهها، ماه رمضان بود.
عنوان سوم، بحث اطعام و افطاری دادن است. از پیامبر گرامی (ص) نقل شده که فرمودند: ای مردم، هرکس روزه داری را افطاری دهد ثواب آن به مثابه کسی است که بنده ای را آزاد کرده است. آزاد کردن بنده در متون اسلامی آمده است که ثواب بسیار زیادی دارد و این اسلام بود که طرح برده فروشی و تجارت برده که در آن زمان رایج بود را پایان داد.
اکنون ما نمی توانیم برده ای را آزاد کنیم اما ثواب آزاد کردن برده نوشته شده است ما با اطعام روزه دار، ثواب آن که بسیار زیاد است را می بریم.
اطعام و افطاری دادن روزه دار آمرزش گناهان گذشته را در پی خواهد داشت. یعنی این است ما هزاران بار بگوییم (استغفر الله) وطلب آمرزش کنیم و کارهای نیک انجام دهیم که گناهانمان آمرزیده شود. ما که معصوم نیستم همه ما گناهانی را مرتکب شده ایم پیامبر (ص) می فرمایند اگر می خواهید گناهانتان آمرزیده شود یک روزه دار مومن را اطعام کنید و افطاری دهید.
در زمان پیامبر (ص) فقر شدیدی بود که به هیچ وجه با فقری که ما اکنون از آن صحبت می کنیم قابل مقایسه نیست. در آن زمان فقر بسیار گسترده بود. در جنگ خندق مردم روزها گرسنه ماندند و چیزی نداشتند بخورند و در حالی که گرسنه بودند می جنگیدند.در آن شرایط به پیامبر گرامی (ص) گفتند و ما چیزی نداریم که یک روزه دار مومن را افطاری دهیم. پیامبر (ص) فرمودند: حتی اگر یک خرما دارید با نصف آن افطار کنید و با نصف دیگر آن، مومنی را افطاری دهید و بدین ترتیب از آتش جهنم در امان بمانید یا اگر این امکان را ندارید باجرعه ای آب مومن روزه داری را افطاری دهید.
یعنی اینکه اگر بیش از این توانایی دارید نه ولی اگر واقعا تمام توان شما این است می توانید یک جرعه آب به روزه دار بدهید و یا نصف خرمایی به روزه داری بدهید شما اجر و پاداش اطعام کننده روزدار را خواهید داشت. پاداش آن نیز به مثابه پاداش آزاد کردن برده و آمرزش همه گناهانی است که مرتکب شده ایم. می بینید این عمل چقدر در ماه مبارک رمضان اجر دارد.
وقتی من گفتم که می خواهم درباره ماه رمضان صحبت می کنم ممکن است کسی بگوید که ما چندین ماه رمضان را تجربه کرده ایم اما ممکن است در همه این ماه های رمضان به اهمیت این ماه پی نبرده باشید. این عمل یعنی با این اطعام، همه گناهانی که مرتکب شده ایم آمرزیده می شود.
اطلاق نام اطعام دهی بر اساس ادبیات موجود در روایات و حتی در قرآن کریم است. در ادبیات موجود اطعام دهی مفهومی بزرگ و راهبردی دارد، موضوعی است که یک یا دو قرن اخیر بشریت درباره آن سخن می گوید در شرایطی که دین ما و رسول ما 1400 سال قبل بدان سفارش کرده اند. اطعام دهی را امروز می توان همان امنیت غذایی خواند، یعنی اطعام دهی موضوعی فردی و شخصی نیست و اگر کسی چنین برداشتی داشته باشد برداشتی ناقص از روایات و آیات داشته است، مثلا وقتی روایتی از حسن تدبیر می شنویم باید بدانیم مقصود از آن، حسن تدبیر در کارهای روزانه، حسن تدبیر در رسیدگی به امور خانواده ، حسن تدبیر در خانه و حسن مدیریت زندگی است این روند به دولت هم سرایت می کند، یعنی شناخت روند مدیریت معیشت مردم ، بر آورد درست واردات ، برآورد درست میزان مصرف، مدیریت درست بذل و بخشش و روند مدیریت اولویت ها و ... را شامل می شود. موضوع اطعام دهی هم موضوعی شخصی نیست بلکه موضوعی حیاتی برای تمامی مراحل زندگی بشر است، امروز در رسانه ها می شنویم که سازمان های بین المللی درباره خطر گرسنگی دهها میلیون انسان در جهان، در صورت تداوم کرونا، تداوم تبعات کرونا و تاثیر گذاری آن بر اقتصاد جهان، هشدار می دهند. در طول تاریخ همواره یکی از مشکلات مردم مشکل غذایی بود، امروز هم چنین است، در این میان کشور ما هم استثناء ندارد، وقتی درباره مشکلات معیشتی، اجتماعی و اقتصادی صحبت می کنیم مهم ترین نکته همان گرسنگی است، این خطر امروز برای بسیاری از ملل جهان وجود دارد و حتی بسیاری از مردم جهان، هم اکنون با این مشکل مواجهند، درآمد روزانه برخی از مردم به اندازه خرج روزانه آنان است. اسلام از آغاز این موضوع را موضوعی اساسی به شمار آورد و آن را موضوعی حاشیه ای و فرعی ندانست. مراجعه به برخی آیات و روایات نشان می دهد اسلام و پیامبر اسلام(ص) این موضوع را یکی از مبانی تعهدات ما قرار داده اند. وقتی می گوییم به این پیامبر، این دین و این قرآن وابسته ایم، اطعام دهی هم بخشی از تعهد و پایبندی ماست و نباید لحظه ای از آن غافل بمانیم.
اطعام دهی در ماه رمضان و ماههای دیگر سال از مستحبات موکد است و حتی در برخی موارد در حیطه واجب شرعی وارد می شود، مثل ایام دشوار و سخت که خویشاوندان، همسایگان و اطرافیانت در معرض خطر مرگ، بیماری شدید یا مشکلات دیگر قرار دارند ، در چنین شرایطی بر شما واجب است انفاقی به آنان داشته باشی که بتوانند غذایی تهیه کنند حتی اگر شما از کسانی باشی که زکات و خمس و وجوه شرعیه خود را ادا می کنند، با این شرایط باز هم وظیفه داری از باقی مانده دارایی خود این وظیفه را انجام دهی. اطعام دهی از صفات مومنان متدین و آنانی است که در پی رضای خدا هستند.
برای اطعام دهی مصادیق مختلفی وجود دارد و افطاری دادن به روزه دار از مصادیق اطعام دهی است، افطاری دادن، هم اطعام روزه دار و هم اطعام در ماه رمضان است، البته اطعام در غیر ماه رمضان هم اجر عظیمی دارد. نوع دیگر اطعام دعوت مردم به خانه یا اطعام دهی در یک مکان عمومی است. اطعام دهی می تواند عمومی باشد یعنی هم شامل فقرا و هم شامل غیر فقرا شود اما برای فقرا،ایتام، نیازمندان و انسان های کم برخوردار مستحب موکد است. البته امسال مشکلاتی داریم که دعوت به اطعام می تواند با تدابیر و محدودیت های کرونایی منافات داشته باشد. اطعام دهی در منزل عنوانی فراتر از اطعام دارد، این کار مفهومش ضیافت و میهمانی دادن است که شامل اطعام و اکرام میهمانان می شود.
از مصادیق دیگر اطعام دهی این است که غذا را به دست دیگران برسانیم، به اجماع مفسران آیاتی از سوره انسان که در شان امیرالمومنین علی (ع) و حضرت زهرا(س) -که امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) را داشتند- نازل شد، بیان داستان اطعام یتیم، مسکین و اسیر است. در این داستان آمده است، وقت افطار کوبه در به صدا در آمد و مشاهده کردند یتیم یا اسیر یا مسکینی آمده و غذا مطالبه کرد، آنان هم غذای خود را به او دادند و دیگر جز آبی برای نوشیدن، چیزی برای خوردن نداشتند. این روند سه شب ادامه یافت و آنان در این سه شب روزه خود را با آب افطار کردند به همین منظور این سوره در شان آنها نازل شد. در این قضیه امیرمومنان و همسرش ضیافتی ندادند اما غذایشان را به محتاج دادند.
در دنیای معاصر سازوکارهای دیگری هم وجود دارد که می تواند مصداق اطعام دهی باشد، مثل اینکه به رستورانی مبلغی پول بدهی و از آنان بخواهی به مبلغ معینی به نیازمندانی که مراجعه می کنند غذا بدهند تا آنان برای خانواده هایشان ببرند، که این هم مصداق درستی است. نوع دیگر اینکه به خانواده ها مواد غذایی مورد نیازشان را برسانیم. در بخش اطعام دهی، یکی از تاکیدات، افطاری دادن به روزه دار در ماه رمضان است.
یکی از کرامت های خداوند سبحان این است که ممکن است یک کار و یک عمل با خود عناوین مختلفی داشته باشد، خداوند ثواب چنین کاری را بر اساس تعدد عناوین آن اعطا می کند مثلا اگر کار شما مصداق اطعام دهی باشد ثوب اطعام دهی را می گیری، اگر مصداق افطاری دادن به روزه دار باشد پاداش مرتبط به آن را می گیری، اگر اطعام به خویشاوندان نسبی باشد ثواب صله رحم را می گیری. پس اطعام طعام در ماه رمضان به ویژه افطاری دادن به روزه داران جایگاهی اینگونه و ثواب و پاداشی بزرگ دارد.
در این زمینه آیات و روایات زیادی دیده می شود، در سوره بلد آمده است، فلااقتحم العقبه، و ما ادریک ماالعقبه، فک رقبه، او اطعام فی یوم ذی مسغبه ، یتیما ذا مقربه، او مسکینا ذا متربه، ثم کان من اللذین آمنوا و تواصوا بالصبر و تواصوا بالمرحمه، اولئک هم اصحاب المیمنه.
در این جا بر اطعام یتیم به ویژه اطعام یتیمانی که از خویشاوندان ( نسبی) محسوب می شوند یا فقیری که قوت روزانه یا سالانه خود را ندارد، تاکید شده است.
بر اساس این آیات اطعام یتیم و مسکین راهی برای عبور از مراحل دشوار قیامت است.
در سوره فجر آمده است کلا بل لاتکرمون الیتیم، و لاتحاضون علی طعام المسکین،
این آیات تنها اطعام دهی را مطلوب نمی داند بلکه مطلوب آن است که تشویق و ترغیب به اطعام دهی هم داشته باشی.
در سوره مدثر، آمده است، الا اصحاب الیمین، فی جنات یتسائلون عن المجرمین، ماسلککم فی سقر، قالوا لم نک من المصلین و لم نک مطعم المسکین
یعنی بهشتی ها از کسانی که در سقر بودند می پرسند چه کردید که در سقر گرفتار شدید؟ پاسخ می دهند از نماز گزاران و از کسانی که به مساکین اطعام می دهند نبوده ایم.
پس بی توجهی به اطعام مساکین و ایتام و بی توجهی به اکرام یتیم می تواند موجب افتادن در سقر باشد در شرایطی که اطعام دهی به یتیم و مسکین و اهمیت دادن به آنان شما را قادر می سازد تا بتوانید از موانعی که در روز قیامت وجود دارد بگذرید.
در سوریه انسان که در شان اهل بیت نازل شد، مناسبت کل سوره این آیه است که می فرماید و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا، انما نطعمکم لوجه الله لانرید منکم جزاءا و لاشکورا
این آیات می رساند اطعام دهی تنها باید به خاطر خدا باشد تا ثواب اخروی داشته باشد.
در روایتی آمده است از رسول خدا سئوال شد علی حبه در این آیه به چه معنی است آیا مقصود حب خداست یا حب طعام؟ رسول الله فرمودند مقصود حب طعام است به این معنی که نباید غذایی را که بیش از نیاز توست هبه کنی، یا آنکه نباید غذایی را هبه کنی که تمایلی به خوردنش نداری یا آنکه برای تو در درجه دوم و چندم اهمیت قرار دارد، بلکه غذایی را هبه کن که خود و خانواده ات به خوردن آن علاقه و تمایل دارید.
در سوره های دیگر قرآن مثل سوره الحاقه و ماعون هم چنین آیاتی وجود دارد و لایحض علی طعام المسکین ، به طور کلی اطعام دهی در درجه بالای اهمیت قرار دارد.
در حدیثی از رسول الله آمده است، ای پسران عبدالمطلب اطعام دهی کنید، صلح و دوستی را بگسترانید، صله ارحام را به جای آورید ، زمانی که دیگران در خوابند عبادت کنید، تا با آرامش وارد بهشت شوید.
پس یکی از اعمال برای ورود به بهشت اطعام دهی است. فارغ از شرایط کرونایی در ماههای اخیر، مردم از بحران های اجتماعی، اقتصادی، مالی و ... رنج می برند و همواره نیازمند همکاری و همیاری هستند، در چنین شرایطی به فرهنگی این چنینی(اطعام دهی) نیاز است، در مناسبت های مختلف گفته ام که اگر در برابر خود هم خویشاوندان نسبی و هم همسایگان را داریم باید اولویت بندی کنیم، چون هم خویشاوندان نسبی و هم همسایگان توصیه شده اند، اما غالبا انسان از اوضاع و احوال خویشاوندان نسبی آگاه تر است و می داند آنان برای کمک شایسته ترند.
یکی از مشکلات در زندگی جدید این است که ممکن است در یک آپارتمان همسایه ای با همسایه دیگر ارتباطی نداشته باشد و اصلا او را نشناسد که این یکی از نواقص زندگی امروزی است که باید درمان شود.
اطعام دهی در ماه مبارک رمضان، در طول دوران زندگی، به ویژه در دوران بحران کنونی می تواند به شیوه های مختلفی باشد. مومنانی که پیگیر اطعام دهی هستند باید همت کنند عملشان برای رضای خداوند سبحان باشد ، یکی از شرایط اساسی که در اطعام دهی باید مراعات شود حراست از کرامت خانواده ها و افرادی است که به آنان کمک می شود، تاکید من به برادران و خواهرانی که پیگیر چنین کارهایی هستند این است که این اقدامات به هیچ وجه تصویر برداری نشود، در این زمینه حتی نباید در پی تهیه آرشیوی از کمک ها باشیم. وقتی در آخرین مرحله کمک ها به دست نیازمند می رسد نیاز تصویری گرفته شود تا خانواده و فرد نیازمند خجالت زده شود. تصویر برداری چنین کارهای با رضای خدا منافات دارد، حفظ آبروی این افراد باید به شدت و دقت مورد توجه باشد و الا کمک کردنها بی فایده است البته شاید فایده دنیوی داشته باشد اما برای آخرت چیزی نخواهد داشت.
در روایتی از سیره امام حسن(ع) آمده است، اگر کسی نیازی داشت، می گفتند نیازت را بنویس و کنار در بگذار. هدفش این بود که فرد نیازمند مجبور نشود نیازش را برای او توضیح دهد و به نوعی تحقیر شود. این روند کمک کردن ها در ماه رمضان اهمیت فراوانی دارد.
آنچه از قدیم به آن امنیت غذایی می گویند از مسئولیت دولت ها و در عین حال از مسئولیت اجتماع است، اگر دولت در مراحلی از انجام وظایفش کوتاهی کرد مردم نباید از مسئولیت خود شانه خالی کنند، اگر خود را مومن و پایبند به اصول و متمایل به رضای الهی می دانیم باید بدانیم این کار بخشی از مسئولیت های اساسی ماست.
آخرین عنوان سخنانم، یادآوری یک مناسبت عمومی است، ماه رمضان متاسفانه در سال های گذشته به ماه سریال های تلویزیونی تبدیل شده است، اما باید بدانیم این ماه، ماه قیام ، روزه، تلاوت قران، عبادت، نجات، استغفار، توبه، صله رحم، نزدیک شدن قلوب به خدا و بندگان خدا، ماه حسابرسی نفس برای رهایی از ناخالصی هاست، ماه مغفرت گناهان و ماه طلب مغفرت است. ماهی است که می توان از لحظه به لحظه آن برای آخرت و دنیا بهره گرفت. در هر حال ما در این ماه فرصت الهی بزرگی را در مقابل خود داریم که باید از لحظه لحظه آن سود ببریم تا بتوانیم از آنچه که به دست می آوریم در روز قیامت بهره بگیریم و در زندگی دنیوی نیز با اتکای به آن زندگی آبرومندانه ای داشته باشیم. اولویت اصلی برای ایام ماه رمضان باید چنین مواردی باشد.
در ظاهر به نظر می رسد تدابیر ضد کرونایی ادامه دارد، فضا به گونه ای است که گویا احتمال تداوم کاری مساجد و حسینیه ها به شیوه سابق یعنی برگزاری شبهای قرآنی و ... وجود ندارد. با این حال ماه رمضان را باید در خانه هایمان گرامی بداریم و احیا کنیم اما همه خانواده ها می توانند برنامه هایی رمضانی برای خانه هایشان داشته باشند. آنچه شرایط کنونی جهان به وجود آورد می تواند فرصتی باشد تا از نظر معنوی برای تقرب به خدا و رهایی از ناخالصی ها، بیشترین استفاده را از این ماه داشته باشیم و با روحیه زلال به سمت آینده حرکت کنیم.